Терроризм ва экстремизм аз зуҳуроти номатлуби замони муосир ба шумор мераванд, ки боиси таҳдид ба амнияти миллӣ ва байналмилалӣ мегарданд. Ин падидаҳо бо истифода аз зӯроварӣ, тарсу ваҳм ва таҳдид ба ҳаёти инсонҳо буда, пайравони он кӯшиш мекунанд, ки мақсадҳои ғаразноки худро амалӣ созанд. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид менамоянд, ки «Террорист ватан, забон, наҷод ва дин надорад. Ин бадбахтии оламшумул гардидааст, ки ба муқобили он якҷоя мубориза бурда, ба ҳамдигар кумак расонда, тадбирҳои худро мувофиқ сохтан зарур аст».
Терроризм (аз калимаи лотинии ‘terror’-тарс, даҳшат) сиёсати истифодаи пайдарпайи амалҳои зӯроварӣ ва тарсондан мебошад, ки боиси таҳдид ба амнияти ҷамъиятӣ мегардад. Экстремизм (аз калимаи фаронсавии ‘extrémisme’ ва лотинии ‘extremus’-ифротгароӣ, тундравӣ) асос ёфта, маънои ҷонибдорӣ аз амалҳои якравию тундравиро дорад. Ин зуҳурот метавонад дар соҳаҳои гуногуни фаъолияти инсон, аз ҷумла дин, сиёсат, идеология ва ҳатто илм ба миён ояд.
Терроризм як зуҳуроти қадимаи таърихӣ буда, пайдоиши он ба замонҳои қадим бармегардад. Дар асри I пеш аз милод, гурӯҳи зиёлотиҳо дар Яҳудо бар зидди ҳукмронии Руми қадим бо истифода аз зӯроварӣ мубориза мебурданд. Ин гурӯҳ яке аз аввалин ташкилотҳои маълум бо хусусиятҳои террористӣ ҳисобида мешавад. Ҳамчунин, дар асрҳои миёна, гурӯҳи исмоилиёни фидоӣ дар Эрон ва Хуросон бо истифодаи кушторҳои сиёсӣ барои расидан ба ҳадафҳои худ маъруф буданд.
Терроризм дар тӯли таърих шаклҳои гуногун доштааст ва дар замони муосир ба як таҳдиди глобалӣ табдил ёфтааст. Далелҳо ва мисолҳои зер баёнгари оқибатҳои даҳшатноки он мебошанд:
— Револютсияи Франсия (1793-1794): Давраи ‘тарс’ ё ‘Reign of Terror’ дар Фаронса боиси қатли ҳазорҳо нафар шуд, ки ҳадафи он нигоҳ доштани тартиботи сиёсӣ тавассути тарс ва зӯроварӣ буд.
— Ҳамлаҳои 11-уми сентябри соли 2001: Ҳамлаҳои Ал-Қоида ба бурҷҳои дугонаи Ню-Йорк ва Пентагон, ки боиси марги зиёда аз 3000 нафар гардид, яке аз бузургтарин ҳамлаҳои террористӣ дар таърихи муосир мебошад.
— Боко Ҳарам дар Нигерия: Ин гурӯҳи террористӣ бо рабудани зиёда аз 200 духтар дар соли 2014 маъруф гашт ва амалҳои зӯроварии худро алайҳи аҳолии осоишта идома медиҳад.
— ДИИШ (Давлати Исломии Ироқ ва Шом): Ин гурӯҳи террористӣ дар миёнаҳои соли 2010 дар Ироқ ва Сурия зуҳур кард ва ба кӯшиши таъсиси ‘хилофат’-и ҷаҳонӣ равона буд, ки боиси ҳазорон қурбонӣ шуд.
Яке аз масъалаҳои нигаронкунанда дар замони муосир ҷалби ҷавонон ба гурӯҳҳои ифротӣ ва террористӣ мебошад. Сабабҳои асосии ин раванд чунинанд:
— Набудани маърифати кофии динӣ ва сиёсӣ: Бисёре аз ҷавонон дониши кофӣ дар бораи дин ва сиёсат надоранд, ки ин онҳоро осебпазир мегардонад ва ба осонӣ фирефтаи таблиғоти гурӯҳҳои ифротӣ мешаванд.
— Мушкилоти иҷтимоӣ ва иқтисодӣ: Бекорӣ, камбизоатӣ ва набудани имкониятҳои рушди шахсӣ метавонад ҷавононро ба самти гурӯҳҳои ифротӣ равона созанд, ки ваъдаҳои бардурӯғи беҳбудии зиндагиро медиҳанд.
— Фишорҳои равонӣ ва иҷтимоӣ: Ҷавононе, ки дар ҷомеа худро канорагир ё нодида ҳис мекунанд, метавонанд барои пайдо кардани ҳувият ва мақом ба гурӯҳҳои ифротӣ пайванданд.
Гаравидани ҷавонон ба гурӯҳҳои ифротӣ оқибатҳои манфии зиёд дорад, аз ҷумла:
— Таҳдид ба амнияти миллӣ: Шомилшавии ҷавонон ба чунин гурӯҳҳо метавонад суботи кишварро халалдор созад ва ба амнияти миллӣ таҳдид намояд.
— Фасоди ахлоқӣ ва маънавӣ: Гурӯҳҳои ифротӣ арзишҳои ахлоқӣ ва маънавии ҷавононро таҳриф мекунанд ва онҳоро ба амалҳои зӯроварӣ ва ғайриинсонӣ ташвиқ менамоянд.
— Барангехтани низоъҳои иҷтимоӣ ва динӣ: Фаъолияти гурӯҳҳои ифротӣ метавонад ба барангехтани низоъҳои миллӣ, иҷтимоӣ ва динӣ сабаб гардад, ки ин боиси нооромӣ дар ҷомеа мешавад.
Барои пешгирӣ ва мубориза бо ифротгароӣ ва терроризм, чораҳои зерин муҳим мебошанд:
— Баланд бардоштани маърифати динӣ ва сиёсӣ: Ташкили барномаҳои таълимӣ ва маърифатӣ барои ҷавонон, то онҳо дониши дуруст дар бораи дин ва сиёсат пайдо кунанд ва фирефтаи таблиғоти ифротӣ нашаванд.
— Таъмини шуғл ва имкониятҳои рушди шахсӣ: Фароҳам овардани ҷойҳои корӣ ва имкониятҳои таҳсилу рушди касбӣ барои ҷавонон, то онҳо дар ҷомеа мавқеи худро пайдо кунанд ва ба гурӯҳҳои ифротӣ рӯ наоранд.
— Тақвияти арзишҳои миллӣ ва фарҳангӣ: Тарғиби арзишҳои миллӣ, фарҳангӣ ва ахлоқӣ дар байни ҷавонон, то онҳо ба ҳувияти миллии худ ифтихор кунанд ва ба гурӯҳҳои бегона пайваст нашаванд.
— Муборизаи қонунӣ ва амниятӣ: Тақвияти фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва амният барои ошкор ва безарар гардонидани гурӯҳҳои ифротӣ ва пешгирии фаъолияти онҳо.
Терроризм ва экстремизм таҳдидҳои ҷиддие ба амнияти миллӣ ва байналмилалӣ мебошанд. Ҷавонон ҳамчун қишри фаъоли ҷомеа бояд зиракии сиёсӣ ва маърифатии худро баланд бардоранд, то фирефтаи таблиғоти гурӯҳҳои ифротӣ нашаванд. Мубориза бо ин падидаҳои номатлуб вазифаи ҳар як шаҳрванди кишвар аст ва танҳо бо ҳамкории ҳамаҷониба метавонем амнияти ҷомеаро таъмин намоем.
Амирҳамза Пулодов-омӯзгори кафедраи фанҳои гуманитарӣ ва методикаи таълими онҳои факултети омӯзгорӣ ва фарҳанги Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ